Szczególną rolę wśród nich odgrywają bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Mimo pewnego załamania spowodowanego ogólnoświatową walką z COVID-19 poziom BIZ jest nadal wysoki. „World Investment Report 2023” podał, że w 2022 roku wyniosły one na świecie
1,3 bln USD.
Według ostatniego raportu Narodowego Banku Polski
w 2022 roku napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do naszego kraju wyniósł
140,3 mld zł. Złożyły się na niego reinwestycje zysków
w wysokości 75,8 mld zł, napływ kapitału z tytułu instrumentów dłużnych w wysokości 35,7 mld zł oraz napływ kapitału z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych w kwocie 28,8 mld zł. Na koniec 2022 roku zobowiązania netto Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich wynosiły 1 mld 179 mln 800 tys. zł. Składały się na nie zobowiązania z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych w wysokości 894,7 mld zł
oraz z tytułu dłużnych instrumentów finansowych
w wysokości 285,1 mld zł.
Wśród inwestorów, którzy zdecydowali się ulokować swoje środki finansowe w Polsce, dominowali Holandia (226,6 mld zł), Niemcy (199,7 mld zł), Luksemburg (166,7 mld zł) oraz Francja (94,2 mld zł). Największe kwoty zobowiązań
z tytułu BIZ w Polsce przypadały na podmioty z obszaru przetwórstwa przemysłowego (390,7 mld zł), handlu hurtowego i detalicznego (186,0 mld zł), działalności finansowej i ubezpieczeniowej (138,2 mld zł), a także działalności związanej z obsługą rynku nieruchomości (116,5 mld zł).
Należy zauważyć, że Polska jest nie tylko miejscem, do którego napływają bezpośrednie inwestycje zagraniczne, ale również sama dokonuje tego rodzaju transferów.
W 2022 roku odpływ kapitału z tytułu polskich BIZ wyniósł 28,2 mld zł. W strukturze tego odpływu przeważały dodatnie reinwestycje zysków w rekordowej wysokości 25,1 mld zł. Saldo transakcji powiększały również transakcje w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych na łączną kwotę 2,8 mld zł. Największe transakcje polskich rezydentów z tytułu BIZ wystąpiły
w Republice Czeskiej (4 mld zł), Niemczech (1,8 mld zł) oraz na Węgrzech i w Luksemburgu (po 1,7 mld zł). Kapitał z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich wycofywano głównie z Federacji Rosyjskiej (-1,3 mld zł), co wynikało
z wychodzenia polskich podmiotów z tego rynku z powodu sankcji ekonomicznych i politycznych nałożonych na Rosję. W minionym roku transakcje z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich dotyczyły przede wszystkim zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania związanych
z górnictwem i wydobywaniem (16,8 mld zł), handlem hurtowym i detalicznym (5,2 mln zł), przetwórstwem przemysłowym (4,1 mld zł), a także działalnością finansową i ubezpieczeniową (1,9 mld zł).
Na koniec 2022 roku należności z tytułu polskich BIZ wyniosły 130,5 mld zł. Składały się na nie należności
z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych
w wysokości 101,9 mld zł oraz z tytułu dłużnych instrumentów finansowych w kwocie 28,6 mld zł.
Wzrost wartości polskich inwestycji bezpośrednich
za granicą o 20,8 mld zł miał swoje źródło w wyższym
niż w 2021 roku zaangażowaniu polskich inwestorów bezpośrednich zarówno w akcje i inne formy udziałów kapitałowych, jak i w spłatę zobowiązań przez polskich inwestorów bezpośrednich na rzecz swoich zagranicznych spółek córek oraz w wysokim poziomie reinwestycji zysków.
Wzrost znaczenia BIZ w gospodarce światowej rodzi pytanie o konsekwencje, jakie z nich wynikają zarówno
dla kraju wywożącego kapitał, jak i dla kraju, w którym jest on lokowany. Chociaż określenie wszystkich pozytywnych i negatywnych aspektów przepływu inwestycji jest z pewnością niemożliwe, warto przyjrzeć się tym najistotniejszym, do których można zakwalifikować:
bilans płatniczy, zatrudnienie, rynki zbytu, zasoby czynników produkcji, produkt narodowy brutto, infrastrukturę, technologię, konkurencyjność, budżet państwa, przepisy prawa, wizerunek kraju na arenie międzynarodowej, rozwój regionów i koszty prowadzenia działalności gospodarczej.
