Obecne zasady zawarte są w konstytucji apostolskiej „Universi Dominici gregis” ustanowionej przez św. Jana Pawła II w 1996 roku, z późniejszymi poprawkami Benedykta XVI. Jak zatem przebiega konklawe?
Konkretne zasady: jak wybiera się Papieża?
Po śmierci lub rezygnacji papieża rozpoczyna się tzw. okres sede vacante. Kardynałowie-elektorzy, czyli członkowie Kolegium Kardynalskiego poniżej 80. roku życia, zbierają się w Rzymie. Kluczowym momentem jest Msza św.
„Pro eligendo Papa” i uroczyste zamknięcie drzwi
kaplicy Sykstyńskiej.
Wybór odbywa się w głosowaniu tajnym, w pełnej izolacji od świata. Podczas wielu kolejnych głosowań, każdy elektor oddaje głos na jednego kandydata, starannie składając kartę głosowania i wkładając ją do specjalnej urny. By doszło do wyboru papieża, wymagana jest większość co najmniej dwóch trzecich oddanych głosów.
Biorąc pod uwagę, że obecnie uprawnionych do udziału
w konklawe jest 135 kardynałów-elektorów (choć nie wiadomo, czy wszyscy wezmą udział w konklawe),
to by dokonać ważnego wyboru Biskupa Rzymskiego potrzebnych będzie co najmniej 90 głosów.
Jeśli w pierwszym głosowaniu w dniu rozpoczęcia konklawe nie uda się wyłonić Papieża, każdego kolejnego dnia odbywają się cztery głosowania – dwa w sesji porannej
i dwa w popołudniowej. Dym nad kaplicą Sykstyńską pojawia się po każdej „sesji głosowań”, a nie po pojedynczym głosowaniu.
Po każdych trzech pełnych dniach bez rezultatu następuje dzień modlitwy i refleksji. Ten rytm (głosowania
– modlitwa) powtarza się aż do osiągnięcia rezultatu
lub zastosowania specjalnych procedur.
Gdy konklawe trwa zbyt długo
Jeśli po około 33-34 głosowaniach (biorąc pod uwagę
dni modlitwy i refleksji, jest to czas około dwóch tygodni) żaden kandydat nie zostaje wybrany, kardynałowie ograniczają wybór do dwóch kandydatów, którzy uzyskali najwięcej głosów w ostatnim głosowaniu. Nawet wtedy nadal obowiązuje zasada dwóch trzecich głosów – wyjątki od tej zasady zostały wycofane przez Benedykta XVI
w 2007 roku.
Od najdłuższych do najkrótszych konklawe
Najbardziej znanym przykładem wyjątkowo długiego konklawe było to z lat 1268-1271 w Viterbo. Po śmierci Papieża Klemensa IV kardynałowie przez niemal trzy
lata nie mogli osiągnąć porozumienia. Zdesperowani mieszkańcy miasta dosłownie zamknęli ich pod kluczem, ograniczając racje żywnościowe i usuwając dach budynku, by zmusić do podjęcia decyzji. Dopiero po takich drastycznych środkach wybrano Papieża Grzegorza X.
Z drugiej strony Kościół zna też rekordowo szybkie konklawe. W 1503 roku wybór kardynała Giuliano della Rovere, który przyjął imię Juliusz II, zajął zaledwie jedną dobę. Podobnie błyskawiczne było konklawe w 1939 roku, kiedy po zaledwie dwóch dniach wybrano Papieża
Piusa XII.
W czasach współczesnych wybory są najczęściej krótkie: Papież Jan Paweł II został wybrany w październiku 1978 roku po ośmiu głosowaniach w trzecim dniu konklawe. Jeszcze szybciej odbył się wybór Papieża Franciszka
w 2013 roku – wystarczyło pięć głosowań w ciągu
dwóch dni.
Średnia długość konklawe we współczesnym Kościele wynosi obecnie od 2 do 5 dni.
