„Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom” to tytuł wystawy, jaką od dzisiaj do końca marca można oglądać w Centrum Kultury Gminy Markowa.
Wśród wielu Polaków, którzy mimo zagrożenia nieśli pomoc Żydom, było małżeństwo Józefa i Wiktorii Ulmów z Markowej k. Łańcuta. W ich domu schronienie przez ponad dwa lata znalazło ośmioro Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów. Zadenuncjowani 24 marca 1944 r. ponieśli śmierć z rąk niemieckich żandarmów. Wraz z Żydami rozstrzelano bohaterską polską rodzinę: Józefa, brzemienną Wiktorię i ich sześcioro dzieci w wieku 1-8 lat. W uznaniu bohaterskich zasług w 1995 r. Ulmowie zostali zaliczeni do grona Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a Markowa stała się symbolem pomocy Polaków dla ludności żydowskiej podczas okupacji.
Od 2003 r. toczy się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów. O ich bohaterstwie przypomina wystawa „Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom”.
Ekspozycja przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej, Centralną Bibliotekę Rolniczą, Muzeum Historii Ruchu Ludowego i Narodowe Centrum Kultury ukazuje losy polskiej rodziny Sług Bożych Józefa i Wiktorii Ulmów i ich dzieci.
Dr Mateusz Szpytma, historyk krakowskiego oddziału IPN, autor wystawy, a zarazem krewny Wiktorii Ulmy w rozmowie z portalem NaszDziennik.pl podkreśla ogromne zaangażowanie Polaków w ratowanie Żydów.
Jak wylicza, tylko na Podkarpaciu udokumentowano ponad 1700 osób, które ukrywały Żydów, z czego ponad 200 zostało zamordowanych za pomoc ludności żydowskiej.
– Ukrywanie Żydów w Polsce pod okupacją hitlerowską było wielkim ryzykiem, a Polska obok ZSRS była jedynym krajem okupowanym, gdzie nie tylko za ukrywanie, ale także za choćby najmniejszą pomoc Żydom groziła kara śmierci. Nie przeszkadzało to jednak wielu Polakom, którzy pomagali zarówno indywidualnie, jak i w ramach aktywności konspiracyjnej, w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego – podkreśla Mateusz Szpytma.
Wystawa przygotowana w 2010 r. przez Instytut Pamięci Narodowej, Centralną Bibliotekę Rolniczą, Muzeum Historii Ruchu Ludowego i Narodowe Centrum Kultury była oglądana w wielu miejscach kraju, ale także poza jego granicami. W lutym 2011 r. była prezentowana w Monachium. Warto zauważyć, że oryginał wystawy jest w wersji polsko-angielsko-niemieckiej, natomiast w 2013 r. Ambasada Rzeczypospolitej w Kanadzie przygotowała kopię wystawy w wersji polsko-angielsko-francuskiej, która była prezentowana w październiku 2013 r. na Uniwersytecie Ottawskim i była częścią obchodzonego w Ottawie Miesiąca Edukacji o Holokauście.
Według szacunków, Polacy w okresie okupacji hitlerowskiej uratowali przed zagładą między 40 tys. a 100 tys. Żydów. Dotychczas odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata zostało ponad sześć tysięcy Polaków.
To największa grupa narodowa uhonorowana przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie.
