W roku okrągłych rocznic obchodzimy również 25-lecie wznowienia stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Polską, jednostronnie zerwanych przez komunistów 12 września 1945 r. w wyniku wypowiedzenia konkordatu z 1925 roku. Oficjalne ogłoszenie ich wznowienia nastąpiło 17 lipca 1989 roku. Stało się to zatem dopiero 11 lat po wyborze ks. kard. Karola Wojtyły na Papieża, ponieważ komuniści we wszystkich krajach tzw. demokracji ludowej z różnym natężeniem prowadzili przymusową ateizację i wszelkimi metodami walczyli z Kościołem.
Pomimo napiętej sytuacji Stolica Apostolska próbowała już od przełomu lat 60. i 70. przełamać impas w ramach polityki wschodniej Pawła VI, której głównym realizatorem był ówczesny sekretarz Rady ds. Publicznych ks. abp Agostino Casaroli. W lipcu 1974 r. – po uregulowaniu statusu Kościoła na Ziemiach Odzyskanych i cofnięciu uznania Stolicy Apostolskiej dla rządu polskiego na emigracji – nastąpił pewien przełom. W wyniku spotkania ks. abp. Agostino Casarolego (późniejszego kardynała i sekretarza stanu w czasie pontyfikatu Jana Pawła II) z ówczesnym wiceministrem spraw zagranicznych PRL Józefem Czyrkiem powołano do życia Zespół ds. Stałych Kontaktów Roboczych między PRL a Stolicą Apostolską. Od jesieni 1974 r. peerelowski rząd wysyłał swoich przedstawicieli do Watykanu, którzy rezydowali w Rzymie na stałe w ambasadzie przy Republice Włoskiej. Stolica Apostolska wysyłała natomiast za żelazną kurtynę ks. abp. Luigiego Poggiego, który od sierpnia 1973 r. był wysłannikiem z nadzwyczajnymi pełnomocnictwami do przywrócenia relacji z państwami socjalistycznymi, w tym z Polską.
Jednak nawiązanie stosunków dyplomatycznych stało się możliwe dopiero po przemianach 1989 r., w których Kościół katolicki w Polsce i katolicy odegrali kluczową rolę. Nastąpiło przyspieszenie. 17 maja 1989 r. zostały uchwalone ustawy kluczowe dla Kościoła i dla relacji państwo – Kościół: ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w PRL, ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz ustawa o ubezpieczeniu społecznym duchownych. 7 lipca 1989 r. ówczesny szef MSZ skierował specjalny list do szefa dyplomacji watykańskiej ks. abp. Angelo Sodano (późniejszy kardynał i w latach 1991-2006 sekretarz stanu) z prośbą o wznowienie stosunków dyplomatycznych, co nastąpiło formalnie 17 lipca 1989 roku.
Nie oznacza to, że w minionym ćwierćwieczu nie było różnych etapów we wzajemnych stosunkach. Na przykład na fali antyklerykalizmu lat 90. rządzący wówczas postkomuniści blokowali wejście w życie konkordatu podpisanego w lipcu 1993 r., a ratyfikowanego dopiero w styczniu 1998 r. już za czasów AWS. Z kolei rząd Donalda Tuska usiłował jednostronnie narzucić Kościołowi w Polsce rozwiązania, które wymagają obustronnych konsultacji.
Z okazji 25-lecia wznowienia stosunków dyplomatycznych 2 czerwca – a więc dokładnie w 35. rocznicę pamiętnych profetycznych słów św. Jana Pawła II: „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi!” – odbyła się w Sekretariacie Episkopatu Polski specjalna uroczystość upamiętniająca to wydarzenie. Gościem honorowym był JEm. ks. kard. Pietro Parolin, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, który mówił m.in.: „Otworzyła się nowa era, która w pewnym sensie była białą kartą do zapisania. Mówię w pewnym sensie, bo przecież przer-wa we wzajemnych relacjach dyplomatycznych – jaka nastąpiła po II wojnie światowej – była tylko pauzą w długiej i pięknej tradycji relacji między Stolicą Apostolską a Polską”.
